BOŞALTILAN YERLEŞİM BİRİMLERİ NEDENİYLE GÖÇ EDEN YURTTAŞLARIMIZIN SORUNLARI VE ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER
TBMM Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da Boşaltılan Yerleşim Birimleri Nedeniyle Göç Eden Yurttaşlarımızın Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Tedbirlerin Tespit Edilmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Başkanlığına;
Komisyonunuzun "Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da boşalan ya da boşaltılan yerleşim birimleri nedeniyle göç eden yurttaşlarımızın sorunları ve alınması gereken tedbirler" konusunda bilgilerimize başvurmayı uygun bulmasını, sivil toplum örgütlerini görmezden gelen geleneksel resmi anlayış karşısında anlamlı buluyor ve önemsiyoruz.
MAZLUM DER, bugüne kadar Doğu ve Güneydoğu'da çeşitli inceleme ve araştırmalar yapmış, göçettirilen vatandaşlarımızla, onların sorunlarını çözümlemeye çalışan yerel yönetim yetkilileriyle, bölgedeki sivil toplum örgütleriyle görüşerek raporlar hazırlamış ve bu raporları, sorunu çözmekle yükümlü tüm ilgili yerlere ve sivil toplum örgütlerine ve kamuoyuna iletmiştir.
Sorunların tespiti, doğru tanımlanması ve çözüm yollarının araştırılmasına dönük bu çalışmaların yanısıra, gerek Kuzey Irak'tan ülkemize göçettirilen Kürtlerle, gerekse yurt içinde göçettirilen Kürtlerle ve diğer vatandaşlarımızla dayanışma, yardımlaşma ve sorunlarını paylaşmaya yönelik olarak da yardım kampanyaları düzenlenmiştir. Birçok başvurumuza izin alamadığımız için, ancak İstanbul, İzmir ve Konya Şubelerimizin izin alarak açabildiği bu yardım kampanyaları kapsamında yüz kamyonu aşan miktarda yiyecek, giyecek, ilaç ve yakacak malzemesi toplanmış ve dağıtılmıştır. Ancak bu tür çalışmaların, sorunu çözümlemekten çok uzak olduğu unutulmamalıdır. Kaldı ki bu yardım kampanyalarının açılmasına da kolay kolay izin verilmemektedir.
Komisyonunuzun davetine teşekkür ediyor ve bu sorunla ilgili önemli bulduğumuz bazı hususları şu şekilde dile getirmek istiyoruz:
Sorunun çözümlenebilmesi için öncelikle sorunun doğru tanımlanması şarttır. Sorunu ortaya çıkaran faktörlerin/nedenlerin ortaya konulabilmesi, sorunun özgürce tartışılabilmesi; sağlıklı çözüm yollarına ulaşabilmek açısından bir zorunluluktur.
Bu bağlamda, Türkiye'nin bir bölgesinde yaşanan tek başına bir Göç Sorunu yoktur; Türkiye'nin şu anda en temel sorunu olan bir Kürt Sorunu vardır ve bu sorun çerçevesinde yıllardır yaşanan bir "Tehcir" (Göçettirme) sorunu vardır. Bu bölgelerimizde yaşayan insanlar, genel olarak göçetmemekte, göçettirilmektedir, göçe zorlanmaktadır. Herkesin güvenlik görevlilerince zorla köylerinden çıkarılmaları şart değildir. Uygulanan eğitim, sağlık veya ekonomik politikaların doğurduğu sonuçlar dolayısıyla köylerini terketmek zorunda kalan insanlar da göçettirilmiş olmaktadırlar. Bu yüzden de göç sorunu yeni değil, çok eskidir ve ülkemizin batısında yaşayan Kürtlerin sayısı, bölgede yaşayanlardan fazladır. Geçmiş yıllarda (Cumhuriyet'in ilk yıllarında) da, zorunlu göç politikaları uygulanmış, birçok köy, batı bölgelerine sürgün edilmiştir. 1990 yılında 109 köy ve mezra boşaltılmış iken bu sayı, 1993 yılı sonuna kadar 923'ü bulmuştur. 1994 yılı içerisinde boşaltılan köy ve mezra sayısı 1000'i, 1995 yılı içerisinde ise 400'ü aşmış bulunmaktadır. Bu rakamlar, tespit edilebilenlerle ilgilidir. Uzun yıllar inkar edilmesine karşın, artık resmi yetkililer de 3000 civarında köy ve mezranın boşaldığını itiraf etmektedirler.
Bu sorunun Güneydoğu Sorunu ya da terör sorunu olarak tanımlanması, yıllardır ısrarla uygulanan çözümsüzlükten başka birşey getirmeyen inkarcı, asimilasyoncu, militarist politikaların sürdürülebilmesi amacına dönüktür. Dolayısıyla bir bütün olarak bu ana sorunun çözümlenmemesi halinde, "Göç" sorununun çözüme kavuşturulabileceğinden söz etmek mümkün değildir.
Göçün, pek çok nedeni sıralanabilir. Ancak güvenlik görevlilerince köylerin boşaltılması, zaman zaman PKK tarafından bu tür dayatmaların yaşanması, can güvenliğinin kalmaması, gıda ambargosu, ekonomik sıkıntılar, gelir kaynaklarının tükenmesi, sosyo-psikolojik bunalımlar, göçe yol açan en önemli faktörler olup, bunlar hakkında Komisyonunuza sunulan raporlarda ayrıntılı bilgiler bulunduğundan burada detaya girilmemiştir.
Zorunlu göçün ürkütücü sonuçlarından bazıları şöyle özetlenebilir:
İşsizlik, ekonomik hayatın daha da bozulması, sağlık problemlerinin artması, eğitim problemi, psikolojik sorunlar, sosyal denge bozuklukları, ırkçılık, kültürel bozulmalar, çatışmaların kentlere yayılması, ahlaki bozulmalar ve fuhşun, gayrimeşru işlerin artması, çarpık kentleşme...
Kent merkezlerine göçedenler, geçim kaynakları olan tarım ve hayvancılığı, kentlerde yapamadıkları için, göçettikleri yerlerde vasıfsız işçi durumuna düşmektedirler. Yapabildikleri tek iş, hamallık, ırgatlık ve seyyar satıcılık olmaktadır. Nitekim bugün bölgeden yoğun göç alan büyük kentler, işportacı istilasına uğramış bulunmaktadırlar. Bir hamallık işi bulabilmek için yoğun izdihamlar yaşanmaktadır.
Göçün en önemli sonuçlarından birisi de ahlaki problemlerdir. Bölgenin en muhafazakar şehirlerinde bile fuhuş yayılmaktadır. Kürt halkının, ne kadar namusuna düşkün olduğu gözönüne alınırsa, fuhşun yayılmasının, ne derece ürkütücü sıkıntılardan kaynaklandığı daha iyi anlaşılır.
Ev bulamayan ve küçük mekanlarda birden çok aile ile birlikte yaşamak zorunda kalanlar arasında, istenmeyen ilişkiler başgöstermiş bulunmaktadır.
Kentlere gelen işsiz kesim, en kolay, gayrimeşru ve yasadışı alanlarda iş bulabilmektedir. Fedailik, tahsildarlık, korumalık, mafya taşeronluğu, Adana, Mersin, Antalya vb illerde gazino, pavyon, kumarhane işletmeciliği, arazi, emlak, çek-senet mafyacılığı, uyuşturucu, silah, kıymetli eşya kaçakçılığının iş bitiricileri, hep göçettirilmiş aile gençlerinden seçilmektedir. Bu yüzden, göçeden Kürtlerin tümünün bu işleri yaptığı kanaati yaygınlaşmaktadır. Bunun da gelecek açısından, toplumsal barışı tehlikeye düşüren önemli bir faktör olduğu gözönünde tutulmalıdır.
Bölgede eğitim, önemli sorunlardan birisini oluşturmaktadır. Göçetmek zorunda bırakılmış insanlar, çocuklarını okullara değil, yiyecek-içecek birşeyler bulma umuduyla çöplüklere göndermektedirler. Eğitim-öğretim hayatından kopuk bu çocukların geleceği düşünüldüğünde, tüm ülkemizin geleceğinin büyük ölçüde karartıldığı hemen görülmektedir. Şimdilik çöplüklerde yiyecek birşeyler arayan çocuklar, bir süre sonra uyuşturucu bataklığına sürüklenmekte ve gençlik dönemlerinde nereye sürüklenecekleri kestirilememektedir. Ülke yöneticilerinin acilen önlem alması gereken önemli sorunlarımızdan biri, şimdiki eğitim probleminden kaynaklanmaktadır.
Sağlık sorunları, endişe verici boyutlara ulaşmış olup, artık ulusal basınımızda "Güneydoğulu Psikosomatik" başlıklı haberler yayınlanmakta ve bölgede polikliniklere başvuranların büyük bir bölümünün fiziksel rahatsızlığının bulunmadığı vurgulanmaktadır. Sağlıklı yaşam hakkı unutulmuştur. Bölgedeki olağanüstü koşulların olumsuz etkisi, sağlık hizmetlerinin tüm basamaklarında gözlenmektedir. Aynı hanede birden fazla ailenin yaşamak zorunda kalması, yaşanan şiddete bağlı olarak gelişen psikolojik bozukluklar, yetersiz beslenme, ısınamama, temizlik koşullarına uyulamaması, içme sularının yetersiz ve pis oluşu gibi faktörler, mevcut sağlıksız koşulları artırarak, hastalıklara yolaçmaktadır.
Beslenme yetersizliği dolayısıyla çocuklar başta olmak üzere bu insanlar, hastalıklara karşı savunmasız hale gelmiş bulunmaktadır. Diyarbakır'da bile olağanüstü sağlık çalışmaları yapılmamakta ve olağanüstü sağlık önlemleri alınmamaktadır. Birinci basamak sağlık kuruluşları hizmet verdikleri nüfusa hakim olamamakta, risk altındaki nüfusun sorunlarını saptayamamakta ve sağlık hizmetleriyle ilgili değerlendirmeler yapamamaktadırlar. İlçelerde bulunan hastanelerin çoğunda uzman hekim bulunmamakta, yataklı tedavi hizmeti gereken durumlarda, daha çok ayakta tedavi hizmetleri verilmektedir.
Eğitim alamayan, karnını doyuramayan, çöplüklerde yiyecek ya da satılabilir plastik ve metal atık toplayan veya sokaklarda dilencilik yapmak veya çalışmak zorunda kalan çocukların, ciddi psikolojik bunalımlara düşmesi ve davranış bozuklukları sergilemesi kaçınılmazdır.
Tüm bu sıraladığımız olumsuz şartlara ek olarak, ilk kez köyünü terketmek zorunda kalan, bilmediği bir ortama giren kadınlarda görülen olumsuzluklar,başlıbaşına bir araştırma konusudur. Kimi ailelerde kocasının ölmesi, kaybolması veya cezaevinde olması dolayısıyla çalışmak ya da dilenmek zorunda kalan kadınlarda düşük yapan veya psikolojik bunalıma giren kadın sayısının az olmadığı bilinmektedir.
Yaşadıkları sorunlar, bölge erkeklerinin de kendilerine güvenlerini yitirmelerine yolaçmış bulunmaktadır. Köylerinde geçimlerini sağlayan onurlu insanlar, göçettirilmeleri sonucu karşılaştıkları sorunlar yüzünden, önemli psikolojik bunalımlara düşmüş bulunmaktadırlar. Yaşadıkları açlığa rağmen, dilenmeyi onursuzluk olarak değerlendirdikleri için, aileleriyle birlikte günlerce sonra farkedilip hastanelere kaldırılan, yoğun bakıma alınan ailelerin haberlerini hepimiz ibretle izlemiş bulunmaktayız. Kimileri de bu duruma düşmemek için, herşeye rağmen, onurlarını ayakları altına alarak dilenmeyi göze alma durumuna düşmüşlerdir.
Bu süreç, insanları çalışma hayatından uzak tuttuğu için önemli ölçüde bir tembelleşme sorunu yaşanmaktadır ve bunun önümüzdeki yıllarda acı sonuçlarının görüleceği değerlendirilmektedir.
Göç ettirilmiş insanların sorunları; Kürt Sorunu veya Güneydoğu Sorunu diye nasıl isimlendirirseniz isimlendirin; ana sorundan ayrı ele alınarak çözümlenemez.
Dolayısıyla bu insanların mağduriyet ve mazlumiyetlerinin giderilmesine yönelik alınacak tüm önlemler, ana sorunun çözümüne de katkı sağlayacak doğrultuda olmak durumundadır. Bunun için;
1. Bu sorunun konuşulmasının, tartışılmasının önündeki tüm yasal ve fiili engeller kaldırılmalı; soruna yönelik farklı çözüm önerilerinin kamuoyunda dile getirilmesi ve tartışılmasının yolu açılmalıdır.
2. Yıllardan beri uygulanan politikalar gözden geçirilmeli ve sorun doğru tanımlanmalıdır. Çözüm getirmeyen, sorunu daha da çözümsüzleştiren, baskı, inkar ve asimilasyona dayalı politikalardan vazgeçilmelidir.
3. Bölgede yaşanan olaylardan Türkiye kamuoyunun haber almasının önündeki engeller kaldırılmalıdır. Bölgedeki gelişmelerle ilgili tek haber kaynağı, OHAL Bölge Valiliğinin resmi açıklamalarıdır. (Sansür devam etmektedir. Örneğin son iki aydan beri Hakkari, Şemdinli, Yüksekova, Van ve Tatvan bölgesinde yoğun çatışmalar sürmekte olup, trafiğe çıkış yasağı, yeniden saat 14:00'e çekilmiş olup, tüm bu gelişmeler kamuoyunca bilinmemektedir.)
4. Bu insanların sorunlarının çözümünde, bu insanların köylerine geri dönme yollarının bir an önce bulunması en gerçekçi ve kolay çözüm yolu olarak gözükmektedir. Bunun gerçekleştirilebilmesi için de, bu insanların can güvenliklerinin sağlanması, köylerinin yeniden imar edilmesi, geçim kaynaklarının yeniden oluşturulması, toplu olarak geriye dönüşün sağlanması,köy boşaltmaların tekrar olmayacağının garanti edilmesi ve bu insanların bu konuda ikna edilmeleri, köylerin mayın, bubi tuzağı vb unsurlardan temizlenmesi gibi bazı önlemlerin alınması gerekmektedir.
5. Olağanüstühal uygulaması ve Koruculuk sistemi kaldırılmalıdır.
6. Yoğun göç almış yerleşim birimlerinin Afet Bölgesi ilan edilerek, buna paralel politikaların geliştirilerek uygulanması gerekmektedir.
7. Nüfus sayımından hemen sonra, yoğun göçalmış merkezlerdeki yerel yönetimlerin merkezi hükümetten ve genel bütçeden alacakları paylar geciktirilmeden düzenlenmeli ve verilmelidir.
8. En uygun Bakanlık ya da bağlı kuruluş aracılığıyla, göçettirilmiş vatandaşlarımız üzerinde sağlıklı bir Sosyo-Psikolojik Araştırma yapılmalı ve elde edilecek sonuçlara göre gerekli kısa, orta ve uzun vadeli uygulamalara geçilmelidir.
9. Adana, Mersin, Antalya gibi illerimiz yoğun göç almakta ve bu illerimizde Türk mahalleleri, Kürt mahalleleri oluşmakta ve kutuplaşma gittikçe artan bir hızla büyümektedir. Bu kutuplaşma süreci bir çatışmaya dönüşmeden gerekli önlemler alınmalıdır.
10. Komisyonunuz süreklileştirilmeli ve Sivil Toplum Örgütleriyle daha yakın ilişki ve iletişim içerisinde, soruna yönelik sürekli politikalar geliştirmeli ve meclise ve hükümete öneriler götürmelidir.
11. Göç Müsteşarlığı veya Göç İzleme ve Değerlendirme Merkezi oluşturulması üzerinde düşünülmelidir.
12. Göçe ilişkin çok sağlıklı veriler, ne resmi kurumların ne de sivil toplum örgütlerinin elinde bulunmamaktadır. Nüfus sayımından da yararlanarak, göç sorununun bilimsel tablosuna kavuşulmalı ve gerçekçi önlemler öngörülebilmelidir.
13. Kuzey Irak'tan yeni bir göç dalgası beklenmektedir; Türkmenlerin durumu da hala açıklığa kavuşturulabilmiş değildir. Bu iki husus da yakından izlenmeli ve zamanında gerekli önlemler alınmalıdır.